Lingwistyka Wiki
Advertisement

Flaga pruskiej prowincji Śląsk Dialekt śląski języka niemieckiego - dialekt, którym posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów.

Grupy gwarowe[]

Schlesien Karte Dialekte Vorläufig

Zasięg niemieckich dialektów śląskich przed 1945 r.

Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe[1]:

  • na Śląsku
    • Neiderländisch, (północny Dolny Śląsk, Zielona Góra, Głogów, Wschowa)
    • Kräutermundart (środkowy i środkowo-wschodni Dolny Śląsk, od Chojnowa do Oławyi Oleśnicy)
    • Gebirgsschlesisch (Sudety bez ziemi kłodzkiej)
    • Glätzisch (ziemia kłodzka), w tym:
      • Nordglätzisch (Niederdörfisch) – kłodzki północny/dolny
      • Südglätzisch (Oberdörfisch) – kłodzki południowy/górny
    • Brieg-Grottkauer Mundart (rejon Brzeg, Grodków)
    • Oberschlesisch (Górny Śląsk)
  • poza terenem Śląska
    • Schlesisch-Nordböhmisch (dialekt części Niemców sudeckich zamieszkujących czeskie Sudety od Broumova do Frydlantu
    • Hochpreußisch (używany na obszarze Warmii i Prus Górnych przez przybyłych w XIII w. potomków osadników ze Śląska), dwie gwary tego dialektu to:
      • Oberländisch – na zachodzie,
      • Breslausch (oparty na dialekcie wrocławskim) – na wschodzie obszaru.

Słownictwo[]

Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.

Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)

Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Tabelka poniżej przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów i ich niemieckie i polskie odpowiedniki.

dialekt śląski j.niem. dialekt śląski j.pol. język niemiecki język polski
Jungaohs huncwot, rojber Hundsfott (ungezogener Junge), Räuber łobuz, huncwot
kascheln klojzdnonć auf dem Eis ausrutschen pośliznąć się
Kastrull kastrol (großer) Topf, Kessel rondel
Nudelkulle nudelkula Nudelholz wałek do ciasta
Ritsche ryczka Hocker niskie krzesełko na krótkich nóżkach
rumurbern rumplować/sznupać rumwühlen myszkować

Zobacz też[]

Linki zewnętrzne[]

Szablon:Przypisy

  1. Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim (ISBN 3-8083-1161-4), S. 260-262
Advertisement