Dialekt śląski języka niemieckiego - dialekt, którym posługiwało się do 1945 roku ok. 7 mln mieszkańców Śląska (głównie Dolnego) i graniczącej z nim sudeckiej części Kraju Sudetów.
Grupy gwarowe[]
Do śląskiego dialektu języka niemieckiego zalicza się następujące grupy gwarowe[1]:
- na Śląsku
- Neiderländisch, (północny Dolny Śląsk, Zielona Góra, Głogów, Wschowa)
- Kräutermundart (środkowy i środkowo-wschodni Dolny Śląsk, od Chojnowa do Oławyi Oleśnicy)
- Gebirgsschlesisch (Sudety bez ziemi kłodzkiej)
- Glätzisch (ziemia kłodzka), w tym:
- Nordglätzisch (Niederdörfisch) – kłodzki północny/dolny
- Südglätzisch (Oberdörfisch) – kłodzki południowy/górny
- Brieg-Grottkauer Mundart (rejon Brzeg, Grodków)
- Oberschlesisch (Górny Śląsk)
- poza terenem Śląska
- Schlesisch-Nordböhmisch (dialekt części Niemców sudeckich zamieszkujących czeskie Sudety od Broumova do Frydlantu
- Hochpreußisch (używany na obszarze Warmii i Prus Górnych przez przybyłych w XIII w. potomków osadników ze Śląska), dwie gwary tego dialektu to:
- Oberländisch – na zachodzie,
- Breslausch (oparty na dialekcie wrocławskim) – na wschodzie obszaru.
Słownictwo[]
Leksyka dialektu Schlesisch wykazuje sporo podobieństw z niemieckimi dialektami środkowo- i południowo-zachodnimi, zawiera ponadto zapożyczenia z języków zachodniosłowiańskich (głównie z polskiego i czeskiego). W dialekcie tym tworzyli m.in.: Andreas Gryphius, Karl Eduard von Holtei i Gerhart Hauptmann.
- Porównanie dialektów śląskich języka niemieckiego i języka polskiego (przykłady)
Dialekty śląskie języków niemieckiego i polskiego, poza zapożyczeniami leksykalnymi, mają ze sobą niewiele wspólnego. Pierwszy jest dialektem germańskim, drugi dialektem słowiańskim. Tabelka poniżej przedstawia kilka przykładów słów obu dialektów i ich niemieckie i polskie odpowiedniki.
dialekt śląski j.niem. | dialekt śląski j.pol. | język niemiecki | język polski |
---|---|---|---|
Jungaohs | huncwot, rojber | Hundsfott (ungezogener Junge), Räuber | łobuz, huncwot |
kascheln | klojzdnonć | auf dem Eis ausrutschen | pośliznąć się |
Kastrull | kastrol | (großer) Topf, Kessel | rondel |
Nudelkulle | nudelkula | Nudelholz | wałek do ciasta |
Ritsche | ryczka | Hocker | niskie krzesełko na krótkich nóżkach |
rumurbern | rumplować/sznupać | rumwühlen | myszkować |
Zobacz też[]
Linki zewnętrzne[]
- Testowa Wikipedia po śląsku (Schläsch)
- Mapa dialektów niemieckich z 1897
- Dialekt śląski w śląskiej Wikipedii
- Robert Lindsay, German Language Reclassification (j. ang.) [dostęp 18.01.2010]
Szablon:Przypisy
- ↑ Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim (ISBN 3-8083-1161-4), S. 260-262