Języki słowiańskie – grupa języków w obrębie rodziny języków indoeuropejskich (podrodzina bałtosłowiańska). Składa się z trzech zespołów językowych: zachodnio-, wschodnio- i południowosłowiańskiego. Najstarsze zachowane manuskrypty z tekstami słowiańskimi pochodzą z X wieku. Do zapisu języków słowiańskich używane są lub były alfabety: głagolicki, cyrylicki i łaciński (w niewielkim zakresie również arabski). Wywodzą się z języka prasłowiańskiego używanego przez dawnych Słowian, który uległ ostatecznemu rozbiciu na dialekty regionalne w wyniku ekspansji Słowian na Bałkany w VI wieku naszej ery.
Językami słowiańskimi posługuje się ponad 300 mln osób.
Klasyfikacja języków słowiańskich[1][]
- języki indoeuropejskie
- języki bałtosłowiańskie
- języki słowiańskie (ok. 317 mln)
- języki zachodniosłowiańskie (ok. 61 mln)
- grupa lechicka, czyli języki lechickie
- połabski †
- języki pomorskie (ok. 50 tys.)
- kaszubski[2] (ok. 50 tys.)
- polski (ok. 44 mln)
- śląski[3] (ok. 510 tys.)
- grupa łużycka, czyli języki łużyckie (ok. 70 tys.)
- ponaschemu †
- dolnołużycki (ok. 15 tys.)
- górnołużycki (ok. 55 tys.)
- wschodniołużycki †
- grupa czesko-słowacka
- grupa lechicka, czyli języki lechickie
- języki południowosłowiańskie (ok. 35 mln)
- grupa wschodnia (ok. 10 mln)
- staro-cerkiewno-słowiański (starosłowiański) †
- cerkiewnosłowiański †*
- bułgarski (ok. 8,5 mln)
- macedoński (ok. 1,8 mln)
- grupa zachodnia (ok. 25 mln)
- słoweński (ok. 2 mln)
- grupa serbsko-chorwacka (ok. 23 mln)
- serbski (ok. 13 mln)
- chorwacki (ok. 7 mln)
- bośniacki (ok. 2,5 mln)
- czarnogórski (ok. 0,15 mln)
- grupa wschodnia (ok. 10 mln)
- języki wschodniosłowiańskie (ok. 210 mln)
- ruski †
- starobiałoruski †
- białoruski (ok. 10 mln)
- rosyjski (ok. 160 mln)
- ukraiński (ok. 40 mln)
- rusiński (ok. 0,61 mln)
- języki zachodniosłowiańskie (ok. 61 mln)
- języki słowiańskie (ok. 317 mln)
- języki bałtosłowiańskie
Oznaczenia:
† – język wymarły lub dawne stadium historyczne języka dzisiejszego
†* – język dawny, ale zachowany tradycyjnie w liturgii, tekstach religijnych, filozoficznych lub naukowych
Wspólne cechy[]
- wybitnie fleksyjna morfologia – większość języków słowiańskich ma 6 lub 7 przypadków
- podział czasowników na dokonane i niedokonane (leksykalny aspekt)
- obecność fonemicznej palatalizacji (znanej jako zmiękczenie)
- skomplikowane zbitki spółgłoskowe, powstałe po zaniku jerów, np. w polskim wyrazie bezwzględny lub rosyjskim wstrjecza "spotkanie" (jednak np. w językach salisz występują jeszcze bardziej skomplikowane zbitki)
Języki słowiańskie nie tylko mają bardzo podobną gramatykę, lecz wykazują również duże podobieństwo w słownictwie, co dowodzi że ich ostatni wspólny przodek – język prasłowiański istniał stosunkowo niedawno.
Niektóre mikrojęzyki słowiańskie[]
Szablon:Źródła
- rusiński[4] (jugorusiński) – skodyfikowana w Wojwodinie (Serbia) forma języka rusińskiego;
- rezjańskiSzablon:R – powstały na bazie dialektu słoweńskiego w Rezji (północne Włochy)
- prekmursko-słoweńskiSzablon:R – używany w Słowenii i na pobliskich terenach Węgier i Austrii;
- kajkawskiSzablon:R – powstały na bazie dialektów chorwackich, używany w północnej Chorwacji (ma pewną tradycję piśmienniczą; uważany też za dialekt języka chorwackiego);
- czakawskiSzablon:R – podobna sytuacja, jak powyższy; (ma pewną tradycję piśmienniczą; uważany też za dialekt języka chorwackiego)
- gradišćanskich Chorwatów w AustriiSzablon:R (burgenlandzki) – używany przez mniejszość chorwacką w Austrii, na Węgrzech, w Czechach i na Słowacji (uważany też za dialekt języka chorwackiego)
- Chorwatów w MoliseSzablon:R (molizański) – powstały na bazie dialektów chorwackich, używany we włoskiej prowincji Molise;
- Bułgarów z BanatuSzablon:R (banacki) – powstały na bazie języka bułgarskiego i serbskiego w Rumunii i w Jugosławii.
Istnieje też tendencja do wyodrębniania się kolejnych języków słowiańskich:
- morawskiego – z języka czeskiego
- śląskiego – z języka polskiego
- laskiSzablon:R – z języka czeskiego
- gwary podlaskie (ukraińskie) – z przejściowych dialektów białorusko-ukraińskich
Języki sztuczne[]
Na bazie języków słowiańskich powstało też wiele sztucznych języków słowiańskich, m.in. język slovianski, które w założeniu twórców powinny być zrozumiałe dla mówiących przynajmniej jednym językiem słowiańskim[5]. Na podstawie wschodniosłowiańskich dialektów Syberii (z zapożyczeniami z języków tureckich oraz języka arabskiego) opracowano sztuczny język syberyjski. Również oparte na językach słowiańskich są fikcyjne języki północnosłowiańskie oraz wenedyk, język romański, który przeszedł podobny rozwój jak polski.
Porównanie wybranych wyrazów w językach słowiańskich[]
prasłowiański | rosyjski | ukraiński | białoruski | polski | czeski | słowacki | słoweński | serbski | chorwacki | bośniacki | bułgarski | macedoński |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
*ognь | огонь (ogon') | вогонь (vohon') | агонь (ahon') | ogień | oheň | oheň | ogenj | огањ/oganj | oganj/vatra | oganj | огън (ogan) | оган/огин (ogan/ogin) |
*ryba | рыба (ryba) | риба (ryba) | рыба (ryba) | ryba | ryba | ryba | riba | риба/riba | riba | riba | риба (riba) | риба (riba) |
*gnězdo | гнездо (gnezdo) | гнiздо (hnizdo) | гняздо (hnyazdo) | gniazdo | hnízdo | hniezdo | gnezdo | гн(иј)ездо/gn(ij)ezdo | gnijezdo | gnijezdo | гнездо (gnezdo) | гнездо (gnezdo) |
*oko | глаз (glaz) | око (oko) | вока (voka) | oko | oko | oko | oko | око/oko | oko | oko | око (oko) | око (oko) |
Szablon:Przypisy
Zobacz też[]
- imiona słowiańskie
- religia Słowian
- panslawizm
- plemiona słowiańskie
- slawistyka
- Słowianie
- słowianofilstwo
- słowiańszczyzna
Linki zewnętrzne[]
- Slavonia – cechy charakterystyczne języków słowiańskich
Szablon:Rodziny języków indoeuropejskich
|
- ↑ Ethnologue report for Slavic
- ↑ przez część językoznawców uznawany za dialekt języka polskiego
- ↑ kwestia odrębności od języka polskiego jest sporna
- ↑ Dalewska-Greń H., Języki słowiańskie, PWN, Warszawa 2007, ISBN 978-83-01-12391-8, str. 585-586
- ↑ Spis słowiańskich języków pomocniczych