Gwara kurpiowska jest gwarą, która swym zasięgiem obejmuje ziemię ostrołęcką oraz część ziemi łomżyńskiej, ciechanowskiej (z Przasnyszem), makowskiej, różańskiej, nurskiej i wiskiej. Historycznie łączy się ona z ciągiem gwar mazowieckich, zachowała sporo cech archaicznych. Na te tereny została przyniesiona przez przodków Kurpi, Mazurów, w związku z czym gwara ta jest niemal identyczna z gwarą mazurską, która na Mazurach prawie całkowicie zanikła. Istnieje także pogląd, iż gwara kurpiowska jest częścią dialektu prusko-mazurskiego[1] , odrębnego od dialektu mazowieckiego.
Gwara kurpiowska w wymowie nie jest jednolita. Na przykład Kurpie z okolic Myszyńca zwrot "będzie piękny dzień" powiedzą – "bandzie psiakny dzian", a z Turośli – "bendzie psiękny dzien".
Cechy gwary kurpiowskiej[]
- wymowa "a" pochylonego jak "o"
- np: lekorz, mom, znom, som, tero, opoziedoć zamiast lekarz, mam, znam,sam teraz, opowiadać
- zmiękczenie spółgłosek wargowych (jak w gwarze warmińskiej): "w'" > "ź", "p'" > "pś", "m'" > "ń" itp.
- np.: psiwo, psić, psiejądz, zamiast piwo, pić, pieniądz
- ziele, bazić, zianek, ziem, zięcej, ziara, zino zamiast wiele, bawić, wianek, wiem, więcej, wiara, wino
- nie rozuniem, do niasta,panientom zamiast nie rozumiem, do miasta, pamiętam
- mazurzenie: "sz" > "s", "cz" > "c"
- np.: mozis, mos, desc,barsc zamiast mówisz, masz, deszcz, barszcz
- postępowe ubezdźwięcznienie "w" (jak w języku ogólnopolskim)
- np.: ksioty, ksity, ksitną, kfośny, kfodrot, kforta zamiast kwiaty, kwity, kwitną, kwaśny, kwadrat, kwarta,
- prelabializacja – "ł" przed "o"
- np.: łoko, łokno, łotforte, łoblicać zamiast oko, okno, otwarte, obliczać
Przykładowe zwroty w gwarze kurpiowskiej[]
Występujące w takich miejscowościach jak: Łączki, Piątkowizna, Zalas, Klenkor, Wyżega, Wejdo w gminie Łyse, powiat ostrołęcki:
dziewczyna | dziewcok |
chłopak | chłopok |
rodzina | famelio |
las | les |
jabłko | jepko |
wiśnia | ziśnia |
jagoda | jegoda |
wiadro | ziedro |
pijesz piwo | psijes psiwo |
wino | zino |
skąd | zkelo |
kiedy | łonegdaj |
szybko | hyzo |
szybciej | sporzej |
mówić | muzić |
opowiem ci bajkę jaką pamiętam | opoziem ci bojke jakom panientom |
na zdrowie | na zdrozie |
dom | chałupa, izba |
drzwi zamknięte | drzzi zaperte |
dobry wieczór | dobry ziecór |
głupi | głupsiok |
jak się masz | jok sie mos |
wiem | ziem |
która godzina | chtórna godzina |
kubek | baherek |
Szablon:Przypisy
Ta strona zawiera treści z Wikipedii.
Oryginalny artykuł był umieszczony pod nazwą Gwara kurpiowska. Lista autorów jest dostępna w
historii strony. |